(Bu yazının tamamına, buraya tıklayarak ses kaydından ulaşabilirsiniz.)
Öz Şefkat deyince çok bilinen ama aynı aynı zamanda çok ihmal edilen aynı zamanda çok beğenilmeyen bir kavram. Fakat o kadar önemli bir kavram ki yapılan araştırmalarda depresyon kaygı stres travma boşanma gibi birçok zorlu yaşam deyimlerinde öz şefkat gösteren insanların daha kolay bu zorlukları atlattığı ortaya çıkmış.
Öz şefkat- Kendi Kendimizi Kucaklayabilmek
Acı çektiğimizde yetersiz hissettiğimizde herhangi bir konuyla ilgili başarısızlıkta kendimize kötüyüm diyorsak kızgınlık duygusu çıkıyorsa öfkeleniyorsak hakaretler etemye başlıyorsak salak mısın aptalsın nasıl bunu yaparsın yine beceremedin beceriksiz, yetersiz gibi şeyler söylemeye başlıyorsak yaşadığımız acı deneyim içinde kendimize şefkat gösteremiyoruzdur efendim.
Öz Şefkati Biraz Yakından Tanıyalım
Üç temel sac ayağından oluşuyor öz şefkat: öz nezaket, farkındalık, ortak insanlık hali
Öz nezaket kişinin başkasına gösterdiği nezaketi dönüp kendisine de gösterebilmesi, sevdiğimiz birisinin başına zorlu bir durum gelse başarısız olsa, boşanmış olsa kötü bir olayla karşılaşsa ya da işten çıkarılmış olsa ya da bir sınavı kazanamamış olsa arkadaşımızı ilk nasıl teselli ederiz?
Onu yatıştırmaya çalışırız değil mi?
Duygusunu anlamaya çalışırız. Evet senin için zor bir durum ama hayatın da sonu değil deriz. Değil mi teselli ederken. Ya sana bunu nasıl yaprlar deriz Diğer tarafa kızarız. Sen bunları hiç hak etmedin deriz.Onu kucaklarız sarmalarız. Oradaki yarasına pansuman olmaya çalışırız. Fakat benzer bir durum kendimizin başına geldiğinde kendimizi hemen cezalandırırız. NAsıl bunu yaparsın? on saat daha çalışsaydım, gece uyumasaydım kazanırdım. alttan alsaydım benden ayrılmazdı şeklinde kendimize söylenir söylenir dururuz. Söz konusu arkadaşımızken onu kucaklayabiliyoruz ama kendi başımıza olumsuz bir olay geldiğinde kendimize hiç de o kadar merhametli, şefkatli yaklaşamıyoruz.
Peki neden böyle oluyor?
Çünkü kendi değerimizi öz saygı üzerinden tanımlıyoruz. Öz saygı nedir? Toplum tarafından başkalarının ona verdiği değerdir. Ve başlarının ona verdiği değer üzerinden kişi kendisine değer biçerse öz saygısı düştüğü anda kendi değeri de yerle bir olur. Yanı toplumda ortalama ve üstü olmamız lazım öz saygımızı sürekli yüksek tutmak için ama bu çok da mümkün değil hepimizin hayatına zorlu olaylar durumlar geliyor. Ortamanın üzerinde olmamız sürekli bekleniyor. İyi bir iş, iyi bir eş, iyi bir kariyer, iyi bir ebeveyn, iyi bir evlilik, iyi bir arkadaş… bizden beklenen hep ortamanın üstünde olamamız. Böyl olunca biz başkalarıyla kendimizi kıyaslıyoruz, karşılaştırıyoruz. Egomuz zedeleniyor. elimizdeki sopayla kendimizi dövmeye başlıyoruz. Döven de biz oluyoruz dövülen de. Ancak hepimizin ortalamanın üzerinde performanslar sergilememiz ve o pozisyonları korumamız çok da mümkün değil. İşte burada ruh sağlığı da çok kötü etkileniyor. Stres, kaygı depresyon daha da artıyor. Bunları azaltmanın yolu kendi değerimizi öz saygı üzeridnen değil de öz şefkt üzerinden tanımlamak.
Yani ben eğer kendi değerimi var olduğum için değerliyim. Toplumda bir saygı görüp görmemem beni ilgilendirmiyor. Ben bu hayatta var olduğum için çok değerliyim dersem. Kendi öz değerimi başkalarının biçmesine izin vermezsem. Bunu başkalarının tanımları üzerinden yapmazsam kıyaslamaya girmiş olmam. Başıma ne gelirse gelsin, yaşadığım ne olursa olsun. Bu hayatta kendime şefkat göstermeyi hak ediyorum. Arkadaşımın başına gelince gösterdiğim nezaketi kendi başıma gelince de gösterebilmeliyim. Çünkü ben değerliyim sadece var olduğum için ben hayatta sadece var olduğum için değerleyim diyebilemek gerekir. Dini değerlerle de ilişkili bu konu İnsan eşrefi mahlukat insan yaratılmışların en değerlisi denir ya. Biz bu kadar değerli bir varlık olduğumuzu unutup toplumun oluşturduğu normlar üzerinden kendimize eziyet ediyoruz.
Farkındalık- İkinci Sac Ayağı
Ben ne yapıyorum şu an? Kendime kızızyorum öfkeleniyorum ama ne oluyor?burada benim canım acıyor. Ve ben bu acıyı görebiliyor muyum, fark ediyor muyum? Kendime söylediğim sözleri fark ediyor muyum? Kendime bazen o kadar ezbere kızıyorum ki; ‘Aptal salak yine yapamadın.’ şeklinde fısıldıyor beynimde bir ses. Hatta ağzımdan çıkıyor kelimeler. İşte ben o an bunu fark edersem. A ne yapıyorum ben derim ve durdurmaya niyet edebilirim. O anda neler oluyor olumsuz düşünceler geliyor. Bit yandan canım acıyor, midem yanıyor belki ancak ben o anki duyguyu hissetmek istemiyorum
O anın farkında olduğun zaman anı yaşamaya izin vermektir farkındalık. Acıyan tarfımı yok sayıp üzülmeyi engellemeye çalışıyorsam, duyguyu fark edemiyorsam. Kötü bir duyguyu hissetmemek için yemek yiyorsam ya da üzüntüden başım ağrıyorsa farkında değilimdir. Hedeflediğim bir seye ulaşamadım o da acı verir. Gerçekten benim hissettiğim bu mu? Kendimi kötülediğimde ne hissediyorum.? Duygulara kendimizi açtığımızda o duyguyla baş edilebiliyor.
Son ayak ise Ortak insanlık Hali
Bu acıyı ben yaşadım benim gibi bir sürü insan bu acıları yaşadı. ve ben o acıyı yaşayan kişilerle bağ kurmuş oluyorum. Temas etmiş oluyorum. tıpkı böyle annenin çocuğun aşefkat göstermesi temas etmesi gibi. Evet herkes farklı düzeyle yaşadı ama herkes acısını yalnız yaşadı. Hiç kimse ortalıkta ağlamaktan keyif almıyor.Herkes acıyı yalnız yaşıyor fakat bu acının başkası tarafından yaşanmış olması başkalarıyla temas ettiriyor. Ve bu temas bizi yatıştırıyor, bizi rahatlatıyor. Ortak insanlık hali böyle bir şey.
Tasavvufi boyuttan baktığımızda ‘İnsanlardan bir insanım.’ Bir nokta daha ileri gittiğimizde bu insanlık halinin bizi yaratana yaklaştırdığını düşünüyoruz. Evet o acıyı yaşamaya çünkü izin verdim. Bu acıyı herkes yaşıyor ve benimle ve ben baş edilebilir kılıyorum orada acıyı aslında acıyı yok saymıyorum. Acı iptal olmuyor. Yaramı fark ediyorum ve sarabileceğimi biliyorum. Yarayı şefkatle sarıyoruz. Bu üç nokta nezaket, farkındalık ve ortak insanlık hali öz şefkatin özüdür.
Şefkatli günler…
Uzm. Kliink Psk. Kamile ERBAŞ